مراحل آزمایشی درمان سه بیماری با استفاده از سلولهای بنیادی در جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در حال اجراست. به گزارش"انجمن آرپی، لبر و اشتارگات در ایران" به نقل از واحدمرکزی خبر، معاون پژوهشی و فناوری سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: این سه بیماری شامل quotation mark لک و پیس quotation mark ، quotation mark نارسایی کلیه quotation mark و quotation mark ام .اس quotation mark است که محققان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی و دانشگاه علوم پزشکی مشهد در حال انجام مراحل آزمایشی درمان آنها از طریق سلولهای بنیادی هستند.
دکتر بیدخوری طرح آزمایشی درمان بیماری لک و پیس (یک بیماری پوستی) با استفاده از سلولهای بنیادی را برای نخستین بار در جهان، منحصر به پژوهشکده رویان دانست که جهاد دانشگاهی خراسان رضوی آن را انجام می دهد. او افزود : طرح کاربرد سلولهای بنیادی در درمان بیماری لک و پیس با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد از سال 90 آغاز شد و هم اکنون مرحله کار آزمایی بالینی این طرح پایان یافته و به مرحله کلینیکی رسیده است. بگفته وی موفقیت روش های دارویی و متداول برای درمان لک و پیس تاکنون بین 30 تا 40 درصد بوده است اما موفقیت درمان این بیماری توسط سلولهای بنیادی تا بیش از 60 درصد موارد پیش بینی می شود.
معاون پژوهشی و فناوری سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی طرح غنی سازی بافت چربی و کشت سلولهای بنیادی بدین طریق را از دیگر پژوهش های این نهاد بیان کرد و افزود: هم اکنون مهم ترین منابع سلولهای بنیادی خون بند ناف و مغز استخوان هستند که در این پژوهش بدنبال کشت سلولهای بنیادی از بافت چربی هستیم .دکتر بیدخوری گفت : دریافت سلولهای بنیادی از مغز استخوان کار تهاجمی دردناکی است، اما تهیه این سلولهای از بافت چربی بسیار راحت تر است. سلولهای بنیادی، یاخته هایی با توانایی تقسیم بسیار هستند که از آنها می توان در تولید یاخته ها و بافت های مختلف استفاده کرد. این سلولها برای درمان بیماری ها،ترمیم و نوسازی بافت ها کاربرد دارند.

ایران در مطالعات و استفاده از سلولهای بنیادی، رتبه دوم خاورمیانه را داراست. به گزارش"انجمن آرپی، لبر و اشتارگات در ایران" به نقل از ایسنا، دکتر مریم مقدم متین دبیر علمی کنگره بین المللی سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی افزود: ایران در زمینه مطالعات سلولهای بنیادی نسبت به سایر کشورهای همطراز از جایگاه خوبی برخوردار است.مدیر گروه پژوهشی سلولهای بنیادی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز جهاد دانشگاهی مشهد را در مطالعات سلولهای بنیادی در شرق کشور پیشگام خواند و افزود: هم اکنون مطالعات بالینی استفاده از سلولهای بنیادی در زمینه درمان بیماری ام.اس، بیماریهای پوستی و قلبی با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در حال انجام است.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه فردوسی مشهد هم در این نشست خبری گفت: اخبار و اطلاعات مربوط به سلولهای بنیادی و نقش آن در درمان بیماریها در ایران باید واقع بینانه ارائه شود. دکتر احمد رضا بهرامی با اشاره به مدل موفق تولید و کاربرد سلولهای بنیادی در جهاد دانشگاهی خراسان رضوی افزود: در این راستا زنجیره منسجمی بین مطالعات پایه در مورد سلولهای بنیادی و جنبه بالینی و کلینیکی آن با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در حال شکل گیری است.
سلولهای بنیادی، یاخته هایی با توانایی تقسیم بسیار هستند که از آنها می توان در تولید یاخته ها و بافت های مختلف استفاده کرد.این سلولها برای درمان بیماری ها و ترمیم و نوسازی بافت ها کاربرد دارند. به گزارش واحد مرکزی خبر کنگره بین المللی سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی خرداد ماه سال آینده به همت جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در مشهد برگزار خواهد شد.

سلول‌ بنیادی یاخته‌های اولیه‌ای هستند که توانایی تبدیل و تمایز به انواع مختلف سلول‌های دیگر را دارند. به گزارش"انجمن آرپی، لبر و اشتارگات در ایران" به نقل از باشگاه خبرنگاران؛ اغلب سلول‌های بدن انسان عملا قادر به تقسیم نیستند و بسیاری از زمان تولد تا مرگ شخص بدون تقسیم شدن حضور دارند. البته بعضی بافتهای بدن نظیر خون، پوست و لوله گوارش دارای چرخه بازسازی سریعی هستند و در هر روز ممکن است چندین سلول جدید بسازند. به عنوان مثال یک مرد متوسط با وزن 70 کیلوگرم در هر روز 1011×2 سلول خونی می سازد. همچنین روزانه میلیونها سلول پوستی و گوارشی ساخته می شود. سلولهای بنیادی سلول‌هایی هستند که قادر به همانندسازی خود هستند و نیز می توانند طی فرایند تمایز به یک یا انواعی از سلولهای بالغ تبدیل شوند.

به طور کلی سلول‌های بنیادی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

*سلول‌های بنیادی بزرگسال (Adult stem cells)،

*سلول‌های بنیادی جنینی (Embryonic stem cells)

*سلول‌های بنیادی بند ناف (Umbilical cord stem cells).

سلول‌های بنیادی بزرگسال مانند همه سلولهای بنیادی دیگر دو ویژگی مشترک دارند؛ اول اینکه قادر به ساخت کپی های خود به مدت طولانی می باشند و دوم اینکه می توانند به سلولهای بالغی با خصوصیات مورفولوژیک شناخته شده و با عملکرد اختصاصی تبدیل شوند. این سلولها قادر نیستند به همه نوع سلول تمایز پیدا کنند بلکه تنها قادرند به سلولهای بالغ همان بافتی که در آن هستند تبدیل شوند (مثلا سلولهای بنیادی مغز استخوان که به سلولهای خونی تبدیل می شوند). سلولهای بنیادی بزرگسال بسیار کم و نادر هستند به عنوان مثال از هر 10 تا 15 هزار سلول مغز استخوان تنها یک سلول از نوع سلولهای بنیادی است. منشا و چگونگی شکل گیری این سلولها به طور دقیق مشخص نیست و فرضیات مختلفی برای آن مطرح شده است از جمله اینکه این سلولها در هنگام تمایز جدا از بقیه مانده و تمایز نیافته اند. امروزه سلولهای بنیادی از بافتهای مختلفی از جمله خون، مغز، نخاع، لوله گوارش، پوست، عضلات و غیره جدا شده‌اند.

نام سلولهای بنیادی جنینی (رویانی) از منشا آنها یعنی رویان گرفته شده است. در واقع این سلولها از یکی از مراحل ابتدایی تشکیل و توسعه جنین بنام مرحله بلاستوسیتی گرفته می شوند. به طور اختصاصی سلولهای بنیادی جنینی از توده سلولی درونی بلاستوسیت در مرحله پیش از لانه گزینی در دیواره رحم به دست می آیند. این سلولها هم قادر به همانندسازی خود هستند و هم قادرند به انواعی از سلولهای مختلف تمایز یابند.

دسته سوم سلولهای بنیادی سلولهای بند ناف هستند که همانطور که از نامشان بر می آید از خون بند ناف در هنگام وضع حمل جدا می شوند و قابل نگهداری هستند تا در آینده در صورت لزوم برای همان بچه یا اعضای خانواده وی و یا برای شخص دیگری استفاده شوند.

پروفسور‌ مارکوس دلیما، از پیشرفت‌های چشمگیر ایران در خصوص دستیابی به علم سلول‌درمانی در تمام روشهای آن اظهار خرسندی و شگفتی کرد. به گزارش"انجمن آرپی، لبر و اشتارگات در ایران" به نقل از عرش نیوز، پروفسور‌ مارکوس‌ دلیما، عضو هیئت رئیسه انجمن پیوند سلولهای بنیادی آمریکا و رئیس بخش پیوند سلولهای بنیادی خونساز اوهایو در گفتگو با باشگاه خبرنگاران، افزود: ایران موفق به انجام بیش از ۵۰۰۰ درمان با روش پیوند سلولهای بنیادی شده و جالب آن است که تمامی این درمانها کاملاً مطابق با دانش‌ روز جهان است که واقعاً چنین پیشرفتی حیرت‌انگیز است. وی با تأکید بر اینکه متخصصانی که اکنون در ایران هستند عین متخصصان خارجی‌اند و با آنها از نظر علمی و پزشکی هیچ فرقی ندارند، گفت: خیلی جالب است که ایران از نظر پیشرفت علمی و پزشکی کاملاً همپا با جهان شده که این امر بویژه در خصوص به کار بردن سلولهای بنیادی در درمان بیماری‌های سخت و حتی لاعلاج کاملاً مشهود است.
پروفسور مارکوس‌ دلیما، همچنین با بیان اینکه ایران با چنین دانشی بویژه در خصوص بهره‌مندی از روشهای نوین سلول‌درمانی دیگر نیازی به اعزام یا ارجاع بیماران نیازمند به چنین روشهای درمانی به خارج از کشور بر خلاف سالیان قبل ندارد، اظهار داشت: تنها مسئله این است که ایران نسبت به داشتن بیش از ۸۰ میلیون جمعیت، شاید به علت نداشتن مراکز گسترده‌تری تعداد پیوند‌های سلولهای بنیادی را برای بیماران باید افزایش دهد و البته فکر می کنم علت این امر همان محدودیت ساختمان یا مرکز مربوط به این کار باشد زیرا در خصوص اینکه هم‌اکنون متخصصان در ایران به تمام روشهای سلول‌درمانی دست یافته‌اند، هیچ تردیدی نیست و باز هم تأکید می کنم که چنین چیزی واقعاً جالب است. هیئت رئیسه انجمن پیوند سلولهای بنیادی آمریکا در ادامه با تأکید بر اینکه مشتاق به ادامه و حتی گسترش همکاریهای پزشکی با ایران هستم، خاطر نشان کرد: هم‌اکنون باعث افتخارمان است که بگویم تاکنون همکاریهای نسبتاً خوبی در خصوص پیوند سلولهای بنیادی با ایران داشته‌ایم اما در صدد افزایش همکاریها و حتی تبادل علمی با ایران هستیم.

خون بند ناف سرشار از سلول‌های بنیادین است که می‌توان از آنها در درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده کرد. غنی شدن بانک عمومی خون بند ناف می‌تواند راهی باشد برای داشتن نسلی سالم‌تر در آینده سرزمین‌مان. به گزارش"انجمن آرپی، لبر و اشتارگات در ایران" به نقل از بنیان، خون بند ناف خونی است که پس از تولد در بند ناف و جفت باقیمانده و دور ریخته می‌شود. این خون غنی از سلول‌های بنیادین است و همانند سلول‌های بنیادین خون‌ساز مغز استخوان به سلول‌های سلول‌های قرمز، که اکسیژن را به تمام بدن حمل می‌کنند، سلول‌های سفید، که در سیستم ایمنی فعالانه شرکت دارند و پلاکت‌ها که به انعقاد خون کمک می‌کنند تقسیم می‌شوند. این سلول‌ها همچنین قادر به ساخت انواع سلول‌های دیگر و ترمیم و نگهداری سلول‌ها در هنگام جراحت هستند.

خون بند ناف چه استفاده‌هایی دارد؟

اولین پیوند خون بند ناف در سال 1988 میلادی در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به یک کودک مبتلا به کم خونی فانکونی (یک نوع کم خونی مادرزادی) انجام گرفت و به این ترتیب تا امروز صدها پیوند موفق خون بند ناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخیره این سلول‌ها در کشورهای مختلف جهان تاسیس گردیده است. مرور آمار منتشر شده نشان می دهد که هر ساله حدود 30 هزار بیمار با بیماری‌هایی که با پیوند سلول‌های بنیادین مغز استخوان، قابل درمان هستند در سال شناسائی می‌شوند و حدود 75 درصد این بیماران قادر به یافتن یک داوطلب مناسب برای اهداء خون مغز استخوان نیستند. از سوی دیگر جستجوی مراکز ثبت اهدا کنندگان مغز استخوان زمان بسیاری به خود اختصاص می‌دهد به این ترتیب ذخیره خون بند ناف زمان را کوتاه و میزان اهدا کننده را بیشتر می‌سازد و به این ترتیب زمان را برای مبتلایان به لوسمی‌های حاد، کم خونی‌ها و نقایص ایمنی که در زمان کوتاهی می‌میرند کوتاهتر می‌کند.
امروزه تحقیقات گسترده‌ای به منظور درمان بیماری‌ها و ضایعات عصبی، ترمیم بافت‌های آسیب دیده قلبی و استخوانی، ترمیم سوختگی‌ها و ضایعات پوستی، ترمیم لوزالمعده و ترشح انسولین و ترمیم سایر بافت‌های آسیب دیده با استفاده از سلول‌های بنیادین مغز استخوان، خون بند ناف و سایر سلول‌های بنیادین یک فرد بالغ در حال انجام است.

بیماری‌هایی که با خون بند ناف درمان شده‌اند به شرح زیر می‌توان تقسیم بندی کرد:

*اختلالات سلول‌های بنیادی که خود شامل کم‌خونی آپلاستیک، کم خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله‌ای شبانه (PNH) می‌شود. لوسمی حاد که شامل AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد می‌شود.

*لوسمی مزمن که شامل CML می‌شود.

*بیماری‌های نقص در تولید لنفوسیت‌ها که شامل لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین می‌شود.

*ناهنجاری‌های ارثی گلبول‌های قرمز که شامل بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل می‌شود.

*اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی که شامل سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندروم دی جرج می‌شود.

*نقص ارثی پلاکتی که شامل ترومبوسیتوپنی مادرزادی می‌شود.

*اختلالات پلاسماسل که شامل مولتی پل میلوما، لوسمی پلاسماسل می‌شود.

*بیماری‌های ارثی که شامل سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف می‌شود.

*بیماری‌هایی مانند آلزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته‌های قلبی و مغزی، بیماری‌های کبدی، دیستروفی عضلانی با سلول‌های بینادی مداوا می‌شوند.

احمد وثوق، معاون پشتیبانی و خدمات تخصصی این پژوهشگاه در گفت‌وگو با فارس در مورد بانک خون بند ناف این پژوهشگاه گفت: مجموعه رویان دارای دو نوع بانک سلول‌های بنیادین بند ناف است. یکی بانک خصوصی است که در حال حاضر خون بند ناف 50 هزار نوزاد در آن نگهداری می‌شود که در مواقع لزوم می‌توانند مراجعه کنند و از آنها در درمان خود یا بستگان درجه یکشان استفاده کنند. وی ادامه داد: یک بانک دیگر هم داریم که عمومی است و تعداد محدودی خون بند ناف دارد و اگر مراکزی که پیوند انجام می‌دهند، نیاز پیدا کنند به این نوع از سلول‌های بنیادین، درخواست خود را می‌فرستند و پس از بررسی به آنها واگذار می‌شود. وثوق به بیماری‌های درمان شده به وسیله سلول‌های بنیادین اشاره کرد و گفت: اگر که بچه‌ای دچار سرطان خون شود، یکی از بهترین سلول‌ها برای پیوند همین سلول‌های بنیادین خون بند ناف است. در بعضی بیماری‌های دیگر مانند تالاسمی اگر فردی به تالاسمی ماژور مبتلا باشد، خون بند ناف بچه قبل یا بعد او ذخیره شده باشد بهترین سلول برای پیوند و درمان قطعی بیماری به شمار می‌رود. این بانک یک ذخیره بسیار خوب است برای تضمین سلامت جامعه. آنچنان که معاون پشتیبانی و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان می‌گوید، 20 سال پیش که اولین خون بند ناف ذخیره شده بود، وقتی از فریز خارج شد کیفیت مناسب را حفظ کرده و بنابراین اکنون می‌توان به یقین اعلام کرد که خون بند ناف تا 20 سال بدون مشکل نگهداری می‌شود.

اهدای خون بند ناف رایگان است

ضرابی، رئیس بانک خون بند ناف پژوهشگاه رویان نیز در گفت‌وگو با فارس تعداد نمونه‌های موجود در بانک عمومی این پژوهشگاه را 5 هزار مورد عنوان کرد و گفت: البته با توجه به هزینه بالای نگهداری خون در بانک عمومی و کم شدن حمایت‌های دولت، نمونه‌گیری برای این بانک محدود شده است. وی اهدای خون بندناف را رایگان دانست و گفت: برای این منظور هیچ هزینه‌ای از مادر اخذ نشده و حتی لازم نیست که مادر قبل از زایمان برای انجام آزمایش‌ها معمول به مرکز ما مراجعه کند. به گفته رئیس بانک خون بند ناف، کارشناس این بانک در هنگام زایمان هم نمونه خون مادر را می‌گیرد و هم خون بند ناف را ذخیره می‌کند و پس از آزمایش خون مادر و در صورت تایید سلامت وی، خون بند ناف وارد چرخه ذخیره سازی می‌شود.

اهدای رایگان سلول‌های بنیادین خون بند ناف به بیماران

آنچنان که ضرابی می‌گوید، از زمان راه‌اندازی بانک خون بند ناف تاکنون، تنها 3 مورد مراجعه به بانک عمومی این پژوهشگاه انجام شده است و از بانک خصوصی نیز 3 نمونه برداشت شده است. وی در این خصوص گفت: تنها 3 خانواده به بانک خصوصی ما مراجعه کرده‌اند و خون فرزند خود را برای مداوای وی، دریافت کرده‌اند که البته از بانک عمومی نیز به همین میزان استفاده شده است. به گفته وی، با وجود اینکه مطابق قوانین باید از بیمارانی که از بانک عمومی فرآورده دریافت می‌کنند مبلغی گرفته شود، اما از این 3 نفر مبلغی دریافت نشده است.

توصیه به اهدا و ذخیره خون بند ناف

نقش سلول‌های بنیادین خون بند ناف در درمان بیماری‌های مختلف موجب می شود که علاوه بر اینکه از سلول های این خون بتوان برای درمان صاحبش استفاده کرد، می‌توان نفرات دیگری را نیز درمان کرد. رئیس بانک بند خون ناف پژوهشگاه رویان در این زمینه به خانواده‌ها توصیه کرد: اگر خانواده‌ای فرزند بزرگترش دچار بیماری است که با سلول‌های بنیادی قابل معالجه است، و مادر اکنون فرزند دیگری را باردار است، می‌توانند نسبت به ذخیره خون بند ناف فرزند در راه اقدام کنند و از این خون برای معالجه فرزند بزرگتر استفاده کنند. وی همچنین تاکید کرد: اگر آزمایشها دوران جوانی نشان دهد که فرزند دارای مشکلاتی است یا اینکه بعد از تولد مشخص شود مبتلا به بیماری‌ خاصی است، می‌توان با ذخیره خون بند ناف امکان درمان کودک را فراهم کرد.

چگونه خون بند ناف کودکمان را ذخیره کنیم؟

برای ذخیره خون بند ناف مراکزی در کشور وجود دارند که یکی از آنها بانک خون بند ناف پژوهشگاه رویان است. این بانک با دریافت مبالغی خون بند ناف هر نوزاد ایرانی را در خزانه خود نگهداری می‌کند تا در صورت لزوم بتوان از این خون برای درمان بیما‌ری‌هایی که خدای ناکرده کودک به آن مبتلا می‌شود، استفاده کرد. این بانک دارای دو خزانه است که اولی به صورت عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد و خون موجود در آن در اختیار هر متقاضی واجدالشرایطی قرار می‌گیرد اما خزانه دوم به صورت خصوصی است به این معنی که خون هر شخص تنها برای استفاده خود فرد ذخیره می‌شود. اگرچه به گفته رئیس بانک بند خون ناف، تاکنون 30 درصد افرادی که عضو بانک عمومی هستند، اعلام آمادگی کردند که در صورت لزوم نمونه خود را به فرد بیماری اهدا کنند. برای ذخیره خون بند ناف نوزاد در بانک خصوصی ابتدا مادر باید قبل از زایمان چند آزمایش مختلف را انجام رساند و سپس با در دست داشتن نتیجه آزمایشها برای ورازیر وجه نقد به کارشناسان واحد پذیرش بانک مراجعه کند. پس از واریز وجه به حساب بانک، قرارداد نگهداری خون بند ناف نوزاد در خزانه بسته می‌شود و سپس مراحل خونگیری در موقع زایمان صورت می‌گیرد. پس از طی این مراحل خون وارد آزمایشگاه شده و بعد از طی مراحل فنی پیچیده، در دمای منفی 196 درجه سانتیگراد و در هیدروژن مایع ذخیره می‌شود تا در مواقع لازم بتوان از آن استفاده کرد.

لزوم داشتن بانکی با نمونه‌های فراوان و حمایت‌های دولتی

بنا به گفته مسئولان بانک خون بند ناف، اکنون حدود 5 هزار نمونه خون در بانک عمومی و 50 هزار نمونه نیز در بانک خصوصی نگهداری می‌شود. به گفته رئیس بانک خون بند ناف پژوهشگاه رویان اکنون با کمرنگ شدن حمایت‌ها از بانک‌های عمومی خون بند ناف نمونه گیری در هر 3 مرکز رویان، سازمان انتقال خون و بیمارستان شریعتی محدود شده است. با توجه به اهمیت و نقش سول‌های بنیادین خون بند ناف در درمان بسیاری از بیماری‌ها و نیاز به داشتن نمونه‌های متعدد خون در بانک برای پاسخگویی به تمام متقاضیان، نیاز است تا فرهنگ اهدای خون بند ناف در جامعه نهادینه شود. همچنین کمرنگ شدن حمایت‌ها از بانک عمومی نمونه گیری این بانک را محدود کرده و موجب شده تا بانک، رغبتی چندانی به ذخیره سازی نمونه‌ها در خزانه عمومی خود نداشته باشد. توجه داشته باشیم که یک بانک غنی از نمونه‌های مختلف می‌تواند در درمان بسیاری از شهروندان و هموطنان مفید واقع شود و حتی به درآمدزایی و ارزآوری برای کشور انجامد.